Bimaristan olarak da bilinen bimarhane Farsça kökenli olup Türk devletlerinde şifahane ya da tımarhane olarak kullanılırdı. Pekala Osmanlı Devleti’nde bimarhanelere neden muhtaçlık duyulurdu? Bu haberimizde bimarhanelerin tarihiyle ilgili tüm ayrıntıları ele aldık. İşte bimarhanelerle ilgili tüm merak edilenler…
İslâm dünyasında klasik hastanelerin genel ismi olarak bilinen bimerhane, Farsça kökenlik olup hasta (bimar) ve konut (hane) birleşiminden oluşur. Birinci Türk-İslam devletlerinde darülmerza olarak, Selçuklularda darülafiye ve darüşşifa olarak geçerken, Osmanlılarda ise darüssıhha, şifahane ve tımarhane olarak isimlendirilmektedir. Türk-İslam devletlerinin “İnsanı yaşat ki devlet de yaşasın” anlayışıyla insan ve toplum odaklı anlayışla kurulan bimerhaneler Türklerin İslamiyet’e geçmesiyle birlikte ortaya çıkan toplumsal kurumlardır. Bimarhaneler, günümüz karşılığıyla akıl hastanelerine denir. 17. yüzyıldan itibaren bimarhaneler ‘tımarhane’ halinde anılmaya başlanmıştır. Osmanlı Devleti’nde Türk-İslam anlayışıyla bimarhane hastaları için şifa aranmıştır. Pekala Osmanlı devrindeki bimarhanelerde hastalar nasıl tedavi görüyordu?
OSMANLI DEVLETİ BİMARHANELERİ
Beyazid Bimarhanesi;
Bimarhaneler bilhassa II. Bayezid devrinde tanınan olmuş ve değer kazanmıştır. Edirne’de Tunca Irmağı kenarında ve caminin yanında açılan II. Beyazid Bimarhanesi, hastalara her formda uygun, rahat ve kullanışlı dizayn edilmiştir. Edirne’deki Beyazid Bimarhanesi Osmanlı’da deliliğe nasıl bakıldığının araştırması açısından belirleyici olmuştur. Hastalar bu bimarhanede el işleri, su, kuş sesleri, hoş ve şifalı çiçeklerle, kuran okunarak ve müzikle tedavi edilmişlerdir. Hastalara güzel görüyle yaklaşılmış şefkatle tedavi uygulanmıştır.
Ayrıca hastalar için ipekten çarşaflar, aydınlık ve ferah odalar tercih ediliyordu.
Amasya Bimarhanesi;
Amasya Bimarhanesi de birçok bimarhane üzere Osmanlı periyodunda kurulmuştur. Münasebetiyle Osmanlı periyodunda kurulan öteki bimarhanelerdeki ortak özelliklere sahiptir. Bunlardan bir kaçı su ve müzikle yapılan tedavidir. 1308 yılında inşa edilen Amasya Bimarhanesi, 2010 yılında devlet tarafından tıp ve cerrahi fakültesine dönüştürüldü.
Süleymaniye Bimarhanesi;
19. yüzyılda Osmanlı devletinin en değerli bimarhanelerinden biri olan Süleymaniye Bimarhanesi, Süleymaniye Cami’nin içinde yer almaktadır. 1842 yılında bir değişim sürecine giren Süleymaniye Bimarhanesi bu süreçten sonra akıl hastaları için bayan ve erkekler farklı olacak biçimde kullanılmıştır. 1873 yılında ise ölümcül ve bulaşıcı bir hastalık nedeniyle Toptaşı Bimarhanesi’ne taşınmıştır.
Toptaşı Bimarhanesi;
Toptaşı Bimarhanesi, bimarhanelerin merkezi olarak geçer. Burada 1873’ten 1924’e kadar Osmanlı Devleti’nin her yerinden akıl hastaları barındırılmıştır. Bu tarihe kadar Sultan Ahmet, Süleymaniye ve Haseki Hastaneleri, Balıklı Rum Hastanesi ve Ermeni Hastanesi üzere azınlık hastanelerinin de meczuplar için kullanılan kısımlarının olduğu bilinmektedir. Toptaşı Bimarhanesi III. Murad’ın annesi Nurbanu Sultan tarafından Üsküdar ilçesinde Atik Valide Külliyesi’nde yaptırılmıştır. Külliye içinde olan bimarhane hizmete açıldıktan sonra ziyarete kapatılmıştır. Ağır talep gören bimarhaneye girmek hayli zordu. Bilhassa İstanbul dışından getirilmek istenen akıl hastalarının kabul edilmesi neredeyse mümkün değildi. Toptaşı Bimarhanesi’ne girmenin tek kuralı: Hastanın etrafındakiler için büyük fizikî tehlike oluşturmuş olmasıydı.
